Yatlarda yangın riski, lüks ve karmaşık yapılar nedeniyle ciddi bir tehdit oluşturabilir. Ancak günümüz teknolojisi ve güvenlik önlemleri, yat sahiplerinin ve mürettebatlarının yangınları kontrol altına almasına yardımcı olmak için sürekli gelişiyor.
İç mimarlık denilince akla sadece estetik özellikler gelmediğini, mimari yapının içindeki yaşamın konforla sürmesinde birinci derece sorumluluğunun iç mimari projede olduğunu ve ne yazık ki göz ardı edilmesi durumunda bedelin çok ağır ödendiğine üzülerek şahit olduk. Gerek denizde gerekse karada olsun, fonksiyonu ev, otel, kulüp, restoran vb. alanlarda yaşamın sürdüğü iç mekânlar kullanıcısı olan insanın ve teknik donatının içerdiği kaza potansiyeline açık risk taşırlar. Yatlarda yangın riski, lüks ve karmaşık yapılar nedeniyle ciddi bir tehdit oluşturabilir. Ancak günümüz teknolojisi ve güvenlik önlemleri, yat sahiplerinin ve mürettebatlarının yangınları kontrol altına almasına yardımcı olmak için sürekli gelişiyor. Özellikle yatlar lüks ve konforun zirvesini temsil eden, büyük ölçekli ve genellikle kapalı alanlar olup hem denizde seyahat etme hem de yaşam alanı sağlama amacı güderler.
Yatlar, içerdikleri pek çok lüks özelliği hayata geçirirken arka planda çalışan sistemlerin yoğunluğunu tahmin edersiniz. Bununla beraber her şeyden öte güvenlik ve yangın güvenliği de son derece önemlidir. Yatlarda yangın ve iç mekân tasarımı arasındaki ilişki, bu alandaki hem estetik hem de güvenlik gereksinimlerini dengeleme noktasında kritik bir rol oynar. İç mekân tasarımı ile yangın güvenliği arasındaki ilişki sadece görsellik değil, hayati güvenlik önlemleri açısından da kritik bir rol oynar. Alev geciktirici malzemeler, yangın algılama sistemleri, doğru yerleştirilmiş tahliye yolları ve yangına dayanıklı teknolojiler yatlarda yangın güvenliğini sağlamak için önemli unsurlardır. Yatın tasarımında güvenlik ve estetik arasındaki dengeyi sağlamak hem mürettebat hem de yolcular için güvenli ve konforlu bir ortam yaratılmasına yardımcı olur.
TEMEL GEREKSİNİMLER VE UNSURLAR
Yatlarda yangın güvenliği, yaşam alanlarının tasarımında en öncelikli konulardan biridir. Hem yatın iç mekânındaki malzemeler hem de düzenlemeler, yangın riski göz önünde bulundurularak planlanır. İç mekân tasarımında şu unsurlar dikkate alınmalıdır: İç alanlarda kullanılan malzemelerin çoğu, özellikle mobilyalar, halılar, döşemeler, duvar kaplamaları ve tavanlar, alev almaz veya alev geciktirici özelliklere sahip olmalıdır. Yangına dayanıklı tekstil ürünleri ve dekorasyon malzemeleri, yangın çıkma riskini azaltmaya yardımcı olur. Yangın algılama sensörleri ve uyarı sistemlerinin düzgün yerleştirilmesi çok önemlidir. Bu sistemler yangının en erken aşamalarda tespit edilmesini sağlar ve yatın çeşitli bölgelerinde, özellikle yatak odalarında ve mutfakta güvenliği artırır.
Yangın çıkışı ve tahliye yolları özellikle iç mimari tasarımın plana yansıtılması ile gerçekleştirilecektir. Yatların tasarımında, hızlı bir tahliye için yeterli sayıda ve doğru konumda çıkış yolları yerleştirilmelidir. İç mekânın düzeni, yangın anında hızla ve güvenle tahliye edilebilecek şekilde planlanır. Ayrıca, yangın merdivenlerinin ve acil durum çıkışlarının açık ve engellenmemiş olması gereklidir. Bu konuda yaptığımız Kruvaziyer Gemilerde Çevresel ve Bireysel Yön Bulma Faktörlerinin İncelenmesine Yönelik Çalışma*, bu tür yüzer deniz yapılarında kaçış rotalarının tasarlanmasına yardımcı olacak niteliktedir.
YANGINA DAYANIKLI TEKNOLOJİLER VE SİSTEMLER
Yatların iç mekân tasarımında yangın güvenliğini sağlamak için son teknoloji ürünler kullanılır. Bu teknolojiler, tasarım estetiğiyle uyumlu bir şekilde entegre edilir. Bazı önemli teknolojik sistemler şunlardır: Yatın tüm alanında, yangının ilk belirtileri tespit edilebilen yüksek kaliteli sensörler bulunur. Bu yangın ihbar sistemleri duman, ısı ve gaz tespiti yaparak, mürettebatı ve yolcuları yangın öncesinde uyarır. Yangın söndürme sistemleri, yatın çeşitli alanlarında yer alır. Bu sistemler, yangının başladığı noktaya en hızlı şekilde müdahale edebilmek için tasarlanır. Otomatik söndürme sistemleri, özellikle mutfak gibi yangın riski yüksek olan alanlarda önemli bir yer tutar. Yatlarda, özellikle lüks iç mekânlarda kullanılan camlar, yangına dayanıklı özelliklere sahip olmalıdır. Camlar hem estetik hem de güvenlik açısından yatın genel tasarımına katkı sağlar.
TASARIM ESTETİĞİ: DENGEYİ BULMA
Yangın güvenliği önlemleri yatların iç mekân tasarımında genellikle estetikle denge içinde uygulanır. Tasarımcılar hem görsel çekiciliği sağlamak hem de güvenliği en üst düzeye çıkarmak için yaratıcı çözümler arar. Örneğin alev geciktirici malzemeler, tasarımın zarafetini bozmadan iç mekânda kullanılabilir. Yangın güvenliğine uygun ancak estetik açıdan etkileyici tasarımlar yatlarda sıklıkla tercih edilir. Lüks mobilyalar, zarif aydınlatmalar ve kaliteli tekstil ürünleri, yangın güvenliği standartlarına uygun şekilde seçilir. Ayrıca, yangın güvenliği göz önünde bulundurularak yerleştirilen yangın söndürme sistemleri, dekoratif unsurlarla uyum içinde olabilir. Yatların iç tasarımında, farklı alanlar arasında belirgin sınırlar yaratılır. Bu sayede, yangın riski yüksek olan alanlar (örneğin mutfak veya teknik odalar) diğer alanlardan ayrılır ve güvenlik sağlanır. Yangın güvenliği amacıyla kullanılan bölme duvarları da yatın estetik tasarımına zarar vermeyecek şekilde entegre edilir. Buna iç mimarlıkta “zoning” denir.
GÜVENLİK EĞİTİMİ VE ACİL DURUM PLANLAMASI
İç mekân tasarımının bir parçası olarak, yangın güvenliği eğitimi ve acil durum planlaması da kritik bir öneme sahiptir. Mürettebat yangın durumlarında nasıl hareket etmeleri gerektiğini bilmelidir. İç mekânlarda yangın güvenliği eğitimi için belirli alanlar (acil durum eğitim odası gibi) tasarlanabilir. Yangın söndürme ekipmanlarının kullanımı konusunda da eğitimler verilir. Eğitimlerde dikkat çekilen başlıca hususlar şunlardır:
Elektriksel arızalar: Yatların çok fazla elektronik ekipmana sahip olması, kabloların aşırı yüklenmesi veya kısa devre gibi elektriksel sorunlarla yangına neden olabilir.
Motor ve mekanik arızalar: Yatlar genellikle büyük motorlar ve karmaşık mekanik sistemlere sahip olduğundan, motorların aşırı ısınması ya da mekanik bir arıza yangına yol açabilir.
Yakıt sızıntıları: Yakıt sistemlerindeki sızıntılar, özellikle büyük yatlarda yangına yol açabilecek tehlikeli durumlar yaratabilir.
Yanıcı malzemeler: Yatlarda kullanılan bazı malzemeler, yangına dayanıklı olmayan kumaşlar ve mobilyalar da yangın riskini artırabilir.
Mutfak alanları: Yatlarda bulunan mutfaklar, bilhassa büyük mutfaklar, yangın açısından riskli alanlar olabilir. Yemek pişirme sırasında dikkat edilmesi gereken önlemler yetersiz olabilir.
YANGIN GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ
Yangın söndürme sistemleri: Otomatik yangın söndürme sistemleri, özellikle motor odalarında ve mutfaklarda kullanılır.
Alev geciktirici malzemeler: İç mekânlarda kullanılan malzemeler genellikle yangına dayanıklı olmalıdır.
Yangın alarm sistemleri: Yatlarda duman algılama ve erken uyarı sistemleri, yangın riski en başından tespit edilmesine yardımcı olur.
Tarihteki en büyük yat yangınlarını bir hatırlayacak olursak; 4 Ocak 2016 tarihinde 80 milyon değerindeki yatta çıkan yangın sonucunda tamamen kullanılamaz hale gelmiş ve yan yatarak batmıştı. Yangının yatın mutfak bölümünde tüp parlaması sonucu başladığı düşünülmüştü. Yangının kesin nedeni açıklanmasa da genellikle yat yangınlarının elektriksel arızalar, mekanik sorunlar, yakıt sistemlerinden kaynaklanan sızıntılar veya bazen yanlış yerleştirilen yangına duyarlı malzemelerden kaynaklandığı bilinir. Yatın motor bölümünde bir yangın başlamıştı ve hızla yayıldı. Yangın sırasında mürettebatın zamanında müdahalesiyle büyük bir felaket önlendi, ancak yatın önemli bir kısmı zarar gördü. Neyse ki, yangında herhangi bir can kaybı yaşanmadı. Ancak yatın iç mekânında ve yapısal olarak büyük hasar meydana geldi.
Yazık ki yat yangınları yaşanmaya devam ediyor. Kasım 2024’te yanan 45 metre boyundaki Atina ve geçen ay yanarak batan 29 metrelik lüks yat haberlere yansıyanlardan bazıları. Umarız bu konudaki bilinç artar ve doğru uygulamalar yaygınlaşır.☸
(*) Parlakyıldız Köse, İ. S.; Yıldız, S. ve Yıldırım, İ. I. (2022). Kruvaziyer Gemilerde Çevresel ve Bireysel Yön Bulma Faktörlerinin İncelenmesine Yönelik Bir Kullanım Sonrası Değerlendirme Çalışması. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 15(92), 301-320.
