21 Kasım 2017 tarihinde Rahmi M. Koç Müzesi’nde yapılan bir gala ile Türkiye’nin en büyük sanayi müzesine altı yeni unsur katıldı. Bunlardan iki tanesi denizle ilgiliydi. İlki Savarona’nın can filikası, diğeri de Maid of Honour isimli amiral filikası idi. Galada her iki teknenin tanıtım konuşmasını yapan bir denizci olarak bu yazıda Maid of Honour’dan bahsedeceğim.
İngiltere Kraliyet Donanması, 1924’te Portsmouth yakınlarındaki Cowes Adası’nda bulunan Samuel White Tersanesi’ne 55 feet’lik (18 metre) motorlu bir filika siparişi verdi. Bu tekne, diğer birkaçıyla birlikte, ilk dizel makinalı (2 x Gardner 6 LW dizel makina) ve karpuz kıç dizaynı olan filikaydı. Ancak motorlu filikaların Kraliyet Donanması’na katılmasından sonra da buharlı filikalar inşa edilmeye devam etmişti. Teknenin buhar bacası, ihtiyaç olmamasına rağmen Kral V. George’un emri ile özgün Viktoryen tarzına sadakatle korunmuştu. 1927’de inşası tamamlandığı zaman net tonajı 11, gros tonajı ise 15 tondu. Maid of Honour’un Kraliyet Donanması’ndaki özgün adı MB (Motorbot) 1694 ve tersane inşa numarası 1691’di.
MB 1694, amiral barcı olarak HMS Hood, HMS Nelson ve HMS Rodney muharebe kruvazörlerinde rotasyonel bazda 12 sene boyunca hizmet vermişti. HMS Hood, 1939’da Akdeniz Filosu’na katılınca MB 1694, Malta Tersanesi Komutanı olan amiralin makam aracı olarak kalıcı olarak adada konuşlandırıldı. Kral VI. George 1939’da Malta’ya geldiği zaman, MB 1694 majestelerinin ulaşım hizmetinde kullanılmıştı. İkinci Dünya Savaşı sırasında, bir kıyı mağarasına alınarak hava saldırılarından korunmuştu. İtalyan mareşali Badaglio ülkesinin ateşkes ve teslim anlaşmalarını MB 1694’te imzaladı. Filika, 1955 ilkbaharında Kraliyet Donanması’nın Malta Tersanesi’nde kapsamlı bir overhol ve tamirden geçti.
MB 1694, Kraliyet Donanması’na hizmet ettikten sonra Haziran 1958’de emekliye ayrıldı ve Avica Hava Endüstrisi firmasının sahibi John H. Millar Esq. İsimli İngiliz asıllı Amerikalı işadamına satıldı. Millar’ın Amerika Kupası’na ev sahipliği yapan Rhode Island, Newport’ta bir evi bulunuyordu. Mr. Millar hem yelkenci hem de İngiltere’deki Southampton Kraliyet Yat Kulübü’nün üyesiydi. Orada bazı değişiklik ve yeniliklere tabi tutuldu; gövdesine 6 adet lumbuz eklendi. 25 Ağustos 1958 günü yeni adı “Maid of Honour” olarak John Millar’ın annesi tarafından denize indirildi. Daha sonra, yeni sahibi, Maid of Honour’u 1958’de Newport, Rhode Island’daki Amerika Kupası’na katılacak olan İngiltere takımına ait 12 metrelik Sceptre yatının destek botu olarak görevlendirdi.
DU PONT AİLESİNDEN MARK GUBIN’E DOLU DOLU BİR HAYAT
Maid of Honour New York’a gidecek olan Amerikan şilebi Southern Star’a yüklenmek üzere 2 Eylül 1958’de karayoluyla Londra’ya intikal ettirildi. Amerikan şilebi 6 Eylül 1958 günü Londra’dan ayrıldı. New York’a varınca Maid of Honour, Amerikan sularındaki ilk seyrini Newport’a yaptı ve IDA Lewes Yat Kulübü’nde demirledi. İngiliz Sceptre teknesi bu yarışların tamamını rakibi Kolombiya’ya karşı kaybetti. Görevinin sonunda Mr. Millar onu endüstrici Pierre Du Pont’un ailesine sattı. Maid of Honour, ikmal ve gezi teknesi olarak kullanılmak üzere yazlık ikametin olduğu New London/Connecticut ABD, yakınlarındaki Fisher Adası’na nakledildi. Gerek ikametin iskelesi, gerekse adadaki yat kulübünün marinasında rıhtıma bağlandı. Du Pont ailesindeki yeni hayatının başında, ana makineleri güçlü GM 4-53 dizel makinelerle değiştirildi.
1982’de Palmer Johnson Tersanesi’nin sahibi Mike Kelsey Jr. filikayı satın aldı. 5 Ekim 1982 günü bir kamyonla Sturgeon Körfezi, Milwaukee’deki tersaneye nakledildi. 1918’den bu yana en ünlü lüks tekne tersanelerinden birisi olan Palmer Johnson Tersanesi tekneyi kapsamlı bir renovasyona tabi tuttu. Teknenin yaşamı fotoğrafçı Mark Gubin tarafından satın alındığı 9 Ağustos 2002’ye kadar orada devam etti.
VE MAID OF HONOUR KOÇ MÜZESİ’NDE
Rahmi Koç, Nazenin III isimli yelkenli teknesinin inşası sırasında Palmer Johnson Tersanesi’nde Maid of Honour’u görünce Mike Kelsey’den tekneyi gelecekte satma kararı verirse kendisine ilk teklif hakkının tanımasını istedi ve bu yönde söz aldı. Ancak Mike Kelsey Antibes’teki rezidansında bir kaza neticesinde düşüp ölünce tekne oğlu Mike Kelsey Jr.’a kaldı. Rahmi Koç kendisiyle daha önce tanışmamıştı. Talihsiz bir şekilde Mike Kelsey Jr. da kansere yakalanınca tekneyi fotoğraf sanatçısı Mark Gubin’e sattı. Bu esnada Rahmi Koç, Nazenin IV teknesiyle dünya turundaydı ve döndüğünde teknenin satıldığını öğrendi. Filikanın güzelliğine hayran kalan Rahmi Koç, Maid of Honour’u takibe devam etti. Gubin’in hizmetinden ayrılmasını müteakip filikayı tarihi evinden satın aldı.
Maid of Honour, bir şilebe yüklü olarak son kez Atlas Okyanusu’nu geçip Nisan 2014’te İstanbul’a nakledildi. Yeni hayatı 2015’te Rahmi Koç Müzesi Taşdelen atölyelerinde başladı. Tamir, renovasyon ve restitüsyon süreci 2017 yazında tamamlandı. Ana makineleri değişen Maid of Honour’un yeni limanı Haliç kıyıları. Tekne Rahmi M. Koç Müzesi’nin en prestijli yerinde Savarona filikası ile yan yana yerini aldı.
HMS Hood gibi dünya deniz tarihinde önemli yere sahip bir muharebe kruvazöründe kullanılmış olması MB 1694/Maid of Honour’a büyük özellik katıyor. 24 Mayıs 1941 tarihinde Danimarka Boğazı’nda Alman muharebe kruvazörü Bismarck ile girdiği su üstü muharebesinde Muhteşem (Mighty) Hood unvanlı gemi tek mermi isabeti sonucu infilak ederek batmış ve 1415 kişi hayatını kaybetmişti. Sadece 3 kişi kurtulmuştu. Geminin enkazı 2001 yılında Grönland’ın güneyinde 3000 metrede bulundu. Başüstündeki kampanası 2015 yılında çıkarıldı ve Portsmouth Deniz Müzesi’nde sergilenmeye başlandı. Bu kampana dışında Hood’a ait tek hatıra artık Haliç kıyılarında, Türk bayrağı altında ve bizlere emanet. ☸
