Havaya bakarak hava tahmini yapabilmeyi ister miydiniz? Ben yapabiliyorum diye demiyorum ya da yapabiliyorum demiyorum, keşke yapabilsem. Bazı minik ipuçları var ama günlük ya da uzun vadeli tahminleri bu şekilde düzenli yürütmek mümkün değil. Öte yandan bu konuda süper insanların olduğunu biliyorum: Karadenizli balıkçılar. Neyse bakın size pratik olarak hava tahmini yapabileceğiniz bir görüntü üzerinden dikkatinizi çekeceğini düşündüğüm bir noktaya ilerleyeceğim, hadi buyurun. Uçakların arkasından bıraktığı izler. Bir ortamda yeni tanıştığım birisi bana “meteoroloji uçakları”nı sordu. Soru kendinden o kadar emin bir şekilde geldi ki “meteoroloji uçağı diye bir uçak tipi var ve ben bilmiyorum” diye düşündüm. Konuşmanın seyrinden konunun uçakların arkasında bıraktığı izlerden bahsedildiğini anladım. O izler her zaman olmadığı için soruyu soran kişi bazı uçaklardan o izler çıkıyor, bazılarından çıkmıyor diye düşünmüş. Neyse konuya girdin tabii ki ve o izlerin meteorolojik nedenlerle oluştuğunu, hatta o çizgiler bize havanın durumuyla alakalı bir şeyler anlattığına dair bilgilerle muhabbete devam ettik.

En basit haliyle mevzu şu şekilde; uçağın ekzozundan çıkan partiküller üzerinde o bölgedeki su buharı yoğuşuyor ve diğer bir deyişle yukarı seviye bulut oluşuyor. Yine en basit haliyle bize verdiği hava durumu öngörü donesi de şu; eğer uçağın arkasında o iz oluşuyorsa havada ya da o seviyede su buharı var demek. Su buharı bize yağışı çağrıştırır. Ama öte yandan yine o çizgileri görüyorsak o seviyede düşey karışım yok ya da zayıf demek. Bu da bize yağış ihtimalinin az olduğunu söyler, çünkü yağış için havada düşey yönlü karışım lazım. Burada sizden gelen soru şu olabilir; çizgi yoksa ya su buharı yok ya da az, dolayısıyla yağış ihtimali düşük, var ise su buharı var ama hareket yok, yine yağış ihtimali düşük. Ee, hani tahmin? İki koşulda da yağış ihtimali düşük. Bu çizgiler bize havanın nemli mi, bunaltıcı mı olup olmadığını söyler. Öte yandan eğer çizgi var ise havada su buharı mevcut, ama havada hareket henüz mevcut değil, olması halinde yağış ihtimali ortaya çıkabilir. Bu da bize uçakların arkasında çizgi oluşması durumunda, olmamasına göre yağış olasılığı kısa dönem için daha yüksek demek.

Yerdeki sıcaklığa etkisi

Ayrıca bu çizgilerin bize anlattığı bir başka konu daha var. O bir araştırma ile bulunmuş. “11 Eylül” saldırılarının olduğu günlerde hava sahası kısmen kapatılıyor, hiçbir ticari uçağın gökyüzünde olmasına izin verilmiyor. 11 Eylül’ü takip eden üç gün boyunca, ticari hiçbir uçağın gökyüzünde olmadığı dönemde Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden coğrafya profesörü Andrew M.Carleton ve ekibi bir araştırma yapıyor. Uçakların bıraktığı izlerin günlük sıcaklıkları ve yerel iklimi etkilediğini görüyor. Uçak izleri gündüz ve gece sıcaklıkları arasındaki farkı düşürüyor. Yani gündüz değerleri (maksimumları) azaltıp gece değerlerini (minimumlarını) yükseltiyor. Normal bulutlar da aynısını yapıyor aslında. Buradan uçak izlerinin tipik bir bulut gibi davrandığı anlaşılıyor. Tabii uçak yoğunluğuna göre bu değişir ama o üç günlük dönemde oluşan havadaki farkın rakamsal karşılığı bulunmuş.

Araştırma ABD’nin güneyi ve orta batısında, uçak izi oluşumuna elverişli ve yoğun olduğu iki bölgede yapılıyor. Uçak izlerinin çok fazla olduğu günlerde Güney’de günlük sıcaklık aralığı 3.33 °C derece düşüyor, orta batıda ise bu düşüş 2.77 °C olarak tespit ediliyor. Araştırmayı yapan Profesör Carleton: “Günlük maksimum ve minimumları tahmin ederken uçak izleri hesaba katılmıyor. Eğer katılırsa sıcaklık tahminleri daha da gelişmiş olacak” diyor. Bu bilgiyi hayatınızın neresinde kullanırsınız bilmiyorum ama hiçbir şey olmasa uçak izleri yalnızca havada sıradan bir çizgi olmaktan çıkıp bir hacim kazanmıştır diye düşünüyorum.