İnebolu: Türk istiklâline demir ve kan taşıyan ana arter. Cephane taşımaya yönelik deniz yolu ile değil, aynı zamanda Ankara’ya ulaşan kara yolu ile öne çıkan bu yoldan işgal İstanbul’undan İnebolu’ya kaçabilen yüzlerce gönüllü Kuvayı Milliyeci de Ankara’a intikal etmiştir. İnebolu-Kastamonu-Çankırı-Ankara yolu bu nedenle “İstiklal Yolu” olarak bilinir.
Kurtuluş Savaşı’nın demiri, yani cephanesi ve silahlarının pek çoğu 233 deniz subayı ve Karadenizli yüzlerce gemicinin donattığı yaşlı ve zayıf teknelerle sağlandı. Beş ton üzeri sadece 28 gemiye sahiptiler. Toplam taşıma kapasitelerinin takriben 7 bin 800 ton olmasına karşılık Rusya’nın Batum, Tuapse ve Novorosysky limanları üzerinden, İnebolu, Trabzon ve Samsun limanlarına 36 ayda toplam 300 bin ton harp malzemesi taşıdılar. General Karabekir’in 15. Kolordusu’nun Doğu’daki zaferi sonrası mevcut savaş malzemeleri de Batı cephelerine taşınmak üzere Doğu Karadeniz limanlarından deniz yolu ile İnebolu’ya getirildi. Gazal’da, Rusumat-4’te ve daha pek çok Türk denizcisinin bulunduğu, irili ufaklı onlarca teknede sadece Kurtuluş Savaşı’nın demiri değil, aynı zamanda bağımsızlık, hürriyet ve ulusal onur ateşi de taşındı. Onlar sayesinde Atatürk, “Gözüm Sakarya’da, Dumlupınar’da kulağım İnebolu’da” diyebilmişti. Kurtuluş Savaşı’nda ikmal teşkilatının başında bulunan Korgeneral Muzaffer Ergüder’in, 1925 yılında bu başarı için sarf ettiği “Kurtuluş Savaşı’nda bir avuç deniz subayımız olmasaydı, ne İnönü’ler, ne Sakarya ve ne de Dumlupınar ve de dolayısıyla Kurtuluş Savaşı olurdu” sözlerine ne eklenebilir ki?
İnebolu… Türk istiklâline demir ve kan taşıyan ana arter. Cephane taşımaya yönelik deniz yolu ile değil, aynı zamanda Ankara’ya ulaşan kara yolu ile öne çıkan bu yoldan işgal İstanbul’undan İnebolu’ya kaçabilen yüzlerce gönüllü kuvayı milliyeci de Ankara’ya intikal etmiştir. İnebolu–Kastamonu-Çankırı-Ankara yolu bu nedenle “İstiklal Yolu” olarak bilinir.
İNEBOLU KENT MÜZESİ
19 Ağustos’ta bir konferans için bulunduğum Kastamonu’da uçuş programına bağlı olarak bir gece konaklama fırsatım vardı. O zamanı 90 km kuzeyde bulunan Gazi İnebolu’ya giderek kullandım. Vardığımda saat 14.00 sularındaydı. 90 km boyunca zaman zaman İstiklal yolunun dik yamaçlarını yalçın Küre Dağları’nın denizden 1500 metre yükseklikte ürperti veren tepelerini gözlemledim. Yaz şartlarında bile görünüşü ile korku veren bu dağları kış ortamında kağnılarla geçen Gazi İnebolu’nun yiğit erkekleri ile başta Şerife Bacı olmak üzere kahraman kadınlarını düşünmeden duramadım.
İnebolu’ya gitmemin iki amacı vardı. Birincisi, kurtuluş ve kuruluşa giden tarihi süreçte yer alan tüm coğrafi mekânları görme vazifemi tamamlamaktı. Yurtışında Lozan (Chateau D’ouchy, Palais Rumine) ve Montrö (Palais de Montreux) dahil, Türkiye topraklarında Kurtuluş savaş ve diplomasi tarihinin her düğüm noktasını görmüş ve o günleri yaşamaya çalışmıştım.
Genç bir deniz teğmeni iken bulunduğum savaş gemisi ile 1982 yılında kısa bir süre için İnebolu’da demirlemiş, ancak nöbetçi subay olduğumdan gemiden karaya çıkamamış, bu kutsal toprağa ayak basamamıştım. Bu kez İnebolu’yu görebildim. İkinci amacım da resmi açılışı 29 Ekim 2017’de yapılacak İnebolu Kent Müzesi’ni görmekti. Her iki amacımı da gerçekleştirdim. İnebolu gerek coğrafyası gerekse tarihi ile beni büyüledi. Müze ise başlı başına büyük bir başarı. Emeği geçenler, başta müze kurulmasına öncülük eden belediye başkanı olmak üzere takdire şayan. İnebolu Belediyesi kurtuluşa giden yolda, İnebolu Kent Müzesi ile Tarihi Kentler Birliği tarafından düzenlenen Müze Özendirme Yarışması’nda da mayıs ayında özel ödüle layık görüldü. Müzede Kurtuluş Savaşı’nı yaşıyorsunuz.
TARİHE VE GEÇMİŞE SADAKAT
İnebolu, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurtuluş ve kuruluşuna sahip çıkabilme onurunu dinamik bir şekilde korumaya devam ediyor. Tarihi mirasına kıskançlıkla sahip çkıyor. Kurtuluş Savaşı’nda düşman işgaline uğramamasına rağmen, cephe gerisindeki hizmetleriyle “istiklal madalyalı tek ilçe” unvanını kazanmış bir ilçemiz.
İnebolu’nun denk kayıkçıları, tarihe adlarını altın harflerle yazdırmıştı. İskele olmadığından alargadaki gemilerden cephane sandıklarını tahliye işini İnebolulu kahraman kayıkçılar üstlenmiş, “Denk kayığı” adıyla bilinen tekneleriyle, fırtınalı havalarda dev dalgalara göğüs gererek gemilerdeki binlerce ton cephaneyi emniyetle karaya çıkarabilmişlerdi. İnebolulu kayıkçılar, üç yıl boyunca mücadele verdi. Atatürk başkanlığındaki TBMM’nin 11 Şubat 1924 tarihli oturumunda, Milli Mücadele’ye katkılarından dolayı İnebolu Mavnacılar Loncası’na (Kayıkçılar Cemiyeti) Beyaz Şeritli İstiklal Madalyası verilmesi kararlaştırıldı. Kastamonu Havalisi Komutanı Muhittin Paşa, Genelkurmay Başkanlığı’na verdiği bir raporda İnebolu halkının fedakârlığını, “İnebolu’nun vatansever halkının şimdiye kadar askerlere, dolayısıyla millete yaptıkları hizmet ve yardımları takdire şayandır. Yollamalar başladıktan bu yana her gün arkası kesilmeyen taşımalarda, malzemenin teslim ve yollanmasında parasız ve bir mükâfat beklemeden çalıştıklarını gördüm” sözleriyle ifade ediyordu. (Lonca, Ankara Hükümeti’nin hizmet karşılığı verdiği parayı reddetmiş ve iade etmişti.)
HALKI SEFERBER EDEN ÖRNEK MÜFTÜ
İnebolu topyekün bir savaşa, kadını-erkeği, çocuğu ve yaşlısı ile Ramazan Bayramı sırasında 9 Haziran 1921 günü maruz kaldı. Yunan savaş gemileri Kılkış ve Panter cephane naklini durdurmak ve tüm deniz araçlarını batırmak için ilçe açıklarına geldi. Kayıkçılar gemilerden cephaneleri boşaltırken Yunan savaş gemileri ufukta göründü. Kaymakam ile liman başkanı mahallelere ve yakın köylere haberci salarak cephanenin bir an önce kayıklardan alınıp depolara taşınması için halkı limana çağırdı. Bu sırada Yahyapaşa Camisi’nde bayram namazı vaazı veren Müftü Ahmet Hamdi Efendi ise çağrıları duyunca, “Ey ahali, camiden çıkın ve peşime düşün” diyerek camideki halkla birlikte sahile koştu. Çocuk, kadın, yaşlı demeden bütün halk seferber olarak kayıkların sahile çıkardığı cephaneleri tepenin arkasındaki güvenli yerlere taşıdı ve bombardımana rağmen cephaneler teslim edilmedi.
BUGÜN İNEBOLU RUHUNA İHTİYAÇ VAR
İnebolu’da kaldığım kısa süre içinde her yerde bu gazi ilçenin tarihi ile övündüğünü, emperyalizme attığı okkalı tokadın gururunu her yerde yaşadığını gözlemledim. Kent Müzesi çatısına yerleştirilen denk kayığı aslında tüm Türkiye’ye mesaj veriyordu.
Geçmişinizle övünün, Mustafa Kemal Atatürk’ün ipine sarılın. Bu topraklar tarihi boyunca işgal edilemedi. 1918 sonrası toprak işgalini denemeye kalkanlara dünyaya örnek direnç gösterildi. Şimdi fikirlerinizi işgal etmeye kalkışanlara da direnin. Genç-yaşlı, kadın erkek, çoluk çocuğun vatan ve istiklal için birleştiği İnebolu, herkese örnek olsun. ☸
