Yat iç mekânlarında ve birçok mimari yapıda işlevsel bir öge olarak görülen merdivenler, son yıllarda sadece düşeydeki hareketin sağlayıcısı olarak değil mekânın karakterini yansıtan ve ona farklı bir boyut kazandıran güçleriyle önem kazanıyor. Zaten sadece işlevlerini yerine getiren mekânlar oldukça sıradan değil midir?
Fiziksel ihtiyaçları karşılamanın ötesine ne kadar geçebiliyorsanız o kadar başarılı sayılırsınız; mekân olarak da kurum olarak da bu böyledir. Böyle bir çağın kullanıcı odaklı, marka analizi yapabilen ve büyük maliyetlerle inşa edilmiş yüzen bir mekânının içinde de aynı dili devam ettirebilen yat iç mekân tasarımcılarına ihtiyaç var. Tasarımın öznesi, hiçbir zaman olmadığı kadar kendini özel hissetmek, özel olana sahip olabilmek arayışında. Standartların, güvenlik kaygısıyla dokunulmaz oldukları zamanları teknolojik olasılıklar sayesinde aşan, buna yaratıcılık ve kimlik katarak yatın iç mekânlarını, sakinleri için güzel bir sahneye dönüştürmek. İşte bütün mesele bu.
ÖNCE DOĞRU ANALİZ
Bir yatın iç mekân tasarımı aslında bir sistem ya da sistemlerin sağlıklı işlemesine dayalı bir süreçtir. Dolayısıyla bir yatın planlaması yatayda düşünülürken, aynı zamanda bu yatın düşeydeki hareketlerinin de analizi yapılmalı ve bir yat için düşey sirkülasyon tasarımını optimize edilmelidir. Düşey sirkülasyon, aynı zamanda yat tasarımının başarılı bir şekilde işlemesinin anahtarıdır. Planlama yapılırken dağılım alanları hem yatay hem de düşeyde yaşantıyı en olumlu etkileyecek şekilde yerleştirilmelidir. Çünkü aslında merdivenlerin ve asansörlerin konumu genellikle kat planını kontrol eder. Sonuç olarak; sistem tasarımı, verimli bir plan için dikey sirkülasyon alt sistemlerinin yerini seçmede ve böylece yatın optimizasyonuna daha fazla katkıda bulunmada da faydalı olabilir.
DENİZCİ MEKÂNIN KARAKTERİSTİK UNSURU
Yatlarda dolaşım alanları yatay ve düşeyde olmak üzere ayırabiliriz. Genel olarak düşey sirkülasyon alanları merdivenler olarak adlandırılır. Düşey sirkülasyon, çok katlı binalarda insanların ve eşyaların katlar arasında hareketi için bir araç sağlayan ana alt sistemlerden oluşuyor. Alt sistemler temelde aynı hedeflere sahip olsa bile, uygulanma yolları farklıdır. Optimum bir dikey sirkülasyon sistemi, en düşük yaşam döngüsü maliyetinde, çok katlı bir mekânın katları arasında insanların ve eşyaların güvenli bir şekilde hareket etmesini, gerekli kolaylık ve hız derecesini ve binanın amaçları için kabul edilebilir insani enerji harcamasını sağlar. Fakat buradaki merdivenler bazen ölçü olarak karasal iç mekân standartlarına uymayabilirler. Özellikle küçük teknelerde alışılmışın dışında yükseklikleri ile denizci mekânın karakteristik elemanlarından biridir merdivenler.
AMACA VE ZEVKE GÖRE FARKLI YAKLAŞIMLAR
İki düzey arasındaki geçiş elemanı, farklı katların bağlayıcısı olarak da tanımlayabileceğimiz merdivenler kendi içlerinde de kullanıcılarına göre ayrılırlar. Daha çok mürettebatın kullandığı servis merdiveni, mutfak ve hazırlık alanlarından ana hole giden koridora bağlanır. Görünmez olması, hem hijyen hem de servisin taşınması sırasında oluşabilecek kazaları da önlemesi için istenir. Bir de yat sahibi ve misafirlerin yoğun kullanım alanlarına dağılımı sağlayan genellikle ana holde yer alan merdiven(ler) bulunur.
Merdiven, mimari olarak ortaya çıkan ana konsepte kadar iç mekândaki birçok ögenin algısını her zaman etkileyebilir. Başarılı bir merdiven tasarlamak için birçok farklı yaklaşım vardır. Bazıları teknik, bazıları heykelsi olarak yapının ifadelerinde yer alırlar. En iyi merdivenlerin hepsinin ortak noktası, güçlü bir tasarım öğesi sunarken güvenli olarak bir kattan diğerine geçmenin teknik sorununu çözmeleridir. Yatların boyları arttıkça merdivenler fiziksel bağlantı elemanı olmanın yanı sıra iç mekâna kavramsal katkılar sağlayan bir role bürünebilirler. Tasarımcı bir konsepte hizmet eden mekânlar yaratma çabasındaysa merdivenin mekâna anlam kazandırmaktaki gücünü kullanabilir.
YATIN İMAJINI GÜÇLENDİREN ZENGİNLİK
Yatın iç mekânını tasarlarken, genel karakterini değiştirmek için merdiven kullanımına sıkça rastlarız. Aslında tarihte de merdivenlerin yolcu gemilerinde taş ve ince işlenmiş ahşap gibi malzemelerin bir kombinasyonu ile ustaca hazırlanmış, akıcı, heykelsi örneklerini görmüştük. Fakat son yıllardaki malzeme ve kesim teknolojilerindeki gelişmeler sayesinde, açık metal tırabzanlar ve kişiye özel merdiven tasarımları yatın imajını güçlendiren bir zenginlik olarak karşımıza çıkar.
Elbette ki, heykelsi büyük bir merdiven, tasarımcının dili ve yatın karakterini ve sakinlerini gerçekten tanımlaması için yat iç mekân tasarımındaki birkaç fırsattan biridir. Bir ana salon ya da kabinler her zaman sadece dört duvardan ibarettir, ancak bir merdivenin “bir yatın önemli bir parçası ve ana tasarım öğesi” haline gelmesi yat iç mekân tasarımında fark yaratıcı bir özellik olabilir. Temel bir merdiven oldukça standart boyutlu bir basamağa sahip olabilirken, daha güzel bir merdiven dairesel bir şekle ve özelleştirilmiş bir adım boyutuna sahip olabilir. Yatın doğası gereği, standartlardan daha yüksek planlanan ve genellikle görüş alanı dışında inşa edilen merdivenler, gitmesi gereken yere gitmenin ötesinde tasarıma karakter olarak pek de katkıda bulunmazlar. Oysa yat iç mekân tasarımının ana konseptini bütünleyen bir merdiven seçimi yatın cazibesinde bir artı olabilecek ve aslında yatın sakinleri de bu ferahlık hissini isteyebileceklerdir. Çünkü insanlar doğası gereği, geniş açıklıkları ve ferah mekânları tercih ederler. Doğru tasarlanmış bir merdiven, yatlarda sergilenen aksesuar ve sanat objelerinin, sonradan yerleştirilmiş ya da mekâna eklemlenmiş algılarının yerine mekânsal bir ögenin kendisinin bir sanat ögesi olarak karşımıza çıkmasına da örnek teşkil ederler.
GÜVENLİK VE AYDINLATMANIN ÖNEMİ
Merdivenlerin yangından korunması son derece önemlidir. Merdivenler sadece erişim ve iletişim sağlamakla kalmaz, aynı zamanda yangının bir kattan diğerine yayılması için bir yoldur. Ayrıca, alt kamaralardaki insanlar bir yangın tehlikesi sırasında merdivenlerden yukarı doğru koşarlar. Asansörleri zaten bu noktada düşey sirkülasyon aracı olarak elemek gerekir. Bu nedenle, aslında yatın birçok mekânında olduğu gibi özellikle merdivenler yangına dayanıklı duvarlar, zeminler, tavanlar ve kapılarla kapatılmalıdır. Ayrıca, merdivenler her zaman iyi aydınlatılmalıdır. ☸
