Planet Okyanus -2-

Büyük havuz Atlasın denizi

Herkül’ün sütunları Cebelitarık ile Afrika’daki Cebel-i Musa arasından burnumuzu çıkardığımızda kendimizi içinde bulacağımız bu muhteşem su kitlesini biraz daha iyi tanısak iyi olur. Bakarsın gelecek seyrin seni büyük havuza götürür!

Avrupa’nın Atlantik’e uzanan güneybatı ucu “Punta de Sagres” dünyamızın ikinci büyük okyanusuna dalmadan önce son bir demir yeri. Dik falezin üzerinde Portekizli kâşiflerin hamisi Prens “Navigator” Henry’nin kurduğu okul, tepeden okyanusa bakar. Bir zamanlar burada Madeira’ya seyir için uygun havayı beklerken, Henry’nin bilinmeyene açılacak kaptanlarına nasıl bir motivasyon konuşması yaptığını merak etmiştim. “Haydi aslanlar, korkmayın, önünüzde ne olduğunu ben de bilmiyorum, tanrı sizi korur” mu dedi acaba?

Bugün biz bu büyük okyanusun, hiç değilse kıyılarını, Henry’nin öğretim kadrosundan biraz daha fazla biliyorsak da tüm okyanuslar hakkında ne kadar bilgimiz olduğu malum. Yunan mitolojisindeki ismiyle “Sea of Atlas (Atlas’ın Denizi)”, bu okyanusta dolaşan yatçılar arasında ise “big pond (büyük havuz)” diye anılan Atlas Okyanusu, Pasifik’in ardından ikinci büyük okyanus, dünyanın yüzeyinin yaklaşık 1/5’ini kaplıyor. Batıda Kuzey ve Güney Amerika’lar ile doğuda Avrupa ve Afrika’yı ayıran okyanusun uzantısı olan denizlerinden biri olan Akdeniz’de yaşayan bizler, teknik olarak Atlas’ın okyanusundayız. “Pillars of Herküles” / Herkül’ün sütunları Cebelitarık ile Afrika’daki Cebel-i Musa arasından burnumuzu çıkardığımızda kendimizi içinde bulacağımız bu muhteşem su kitlesini biraz daha iyi tanısak iyi olur, bakarsın gelecek seyrin seni büyük havuza götürür!..

Atlantik kuzey-güney yönünde, uzunluğuna nispeten eni dar olan bir “S” şeklinde. Uzantısı olan denizler hariç 31.830.000 milkare, onları da eklediğimizde 41.100.000 milkare alan kaplıyor.

Eski ve yeni dünyanın arasındaki Atlantik’in eni, Brezilya’daki “Cape Sao Roque” ile Liberya’daki “Cape Palmas” arası 1.770 mil iken, “Cape Horn” ile “Cape of Good Hope” arası neredeyse 4.000 mil. Atlantik en büyük okyanus değilse de bir sürü “en”leri var. İki kıyısındaki kıtalardaki St. Lawrence, Mississippi, Orinoco, Amazon, Rio de la Plata, Congo, Niger, Loire, Rhine, Elbe gibi majör nehirlerden, büyük farkla en fazla suyun döküldüğü okyanus. Dünyamızın en derin ikinci noktası olan “Puerto Rico Trench” çukuru 8.380 m ile Porto Riko’nun kuzeyinde yer alıyor.

Atlantik’in kıyıları da diğer okyanuslardan değişiklik gösteriyor, Akdeniz, Karadeniz ve Baltık Denizi gibi uzantılarına ek olarak, Karayip, Mexico, St Lawrence, Hudson ve Baffin gibi büyük körfezleri var. Great Banks ve Angola açıkları en zengin balık stoklarını barındırıyor. Kuzey sınırı, genelde Arktik Okyanusu (660 30′), kabul edilirken, detaylı tarifler diğerlerine göre daha az soğuk ve tuzlu olan Norveç Denizi’ni Atlantik’e, daha soğuk ve az tuzlu Grönland Denizi’ni Arktik Okyanusu’na katıyor. Güney sınırı daha belirli; Afrika’nın en güney ucu olan “Cape Agulhas”tan Güney Amerika’nın en güney burnu “Cape Horn”a bir çizgi çek. Devamı KAsım 2019 sayımızda..

tropical hurricane approaching the USA.Elements of this image are furnished by NASA.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Time limit is exhausted. Please reload CAPTCHA.